Luận giải quy định xử phạt dùng điện thoại khi dừng đèn đỏ: hiểu đúng để tránh mất tiền oan và những tranh cãi pháp lý

Một thói quen phổ biến đến mức gần như trở thành phản xạ của rất nhiều tài xế ô tô và xe máy tại Việt Nam: ngay khi chiếc xe vừa dừng lại trước vạch đèn đỏ, bàn tay lại vô thức với lấy chiếc điện thoại để kiểm tra tin nhắn, lướt mạng xã hội hay trả lời một cuộc gọi. Hành động 'tranh thủ' này tưởng chừng vô hại, nhưng nó lại đang là tâm điểm của một cuộc tranh cãi pháp lý lớn và có thể khiến bạn mất oan từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng tiền phạt. Vậy, đứng về mặt luật pháp, việc sử dụng điện thoại khi dừng chờ đèn tín hiệu giao thông có thực sự bị xử phạt hay không? Ranh giới giữa 'dừng xe' và 'đang điều khiển phương tiện' được định nghĩa như thế nào?

Bài viết này sẽ đi sâu luận giải các quy định trong Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 và Nghị định 168/2024/NĐ-CP mới nhất để làm sáng tỏ vấn đề này.

Cuộc tranh cãi 'bất phân thắng bại' của các tài xế

Trên các diễn đàn và hội nhóm về ô tô, chủ đề này luôn gây ra những cuộc tranh luận nảy lửa với hai luồng ý kiến trái ngược nhau:

• Luồng ý kiến thứ nhất: 'Xe không chạy thì không phạt'. Những người theo quan điểm này cho rằng, luật chỉ xử phạt hành vi 'dùng tay sử dụng điện thoại di động khi đang điều khiển xe chạy trên đường'. Khi xe đã dừng hẳn để chờ đèn đỏ, nó không còn 'chạy' nữa, do đó việc sử dụng điện thoại không vi phạm.
• Luồng ý kiến thứ hai: 'Dừng đèn đỏ vẫn là tham gia giao thông'. Phía ngược lại lập luận rằng, dù xe đứng yên, người lái vẫn đang ngồi ở vị trí điều khiển, động cơ vẫn nổ và chiếc xe vẫn là một phần của dòng phương tiện đang lưu thông trên đường. Do đó, người lái vẫn phải có trách nhiệm quan sát và sẵn sàng di chuyển, việc dùng điện thoại sẽ gây mất tập trung và có thể gây nguy hiểm.

Vậy, đâu mới là cách hiểu đúng theo quy định của pháp luật?

'Chìa khóa' nằm ở định nghĩa 'dừng xe' và 'đỗ xe'

Để trả lời câu hỏi trên, chúng ta cần phân tích định nghĩa về 'dừng xe' và 'đỗ xe' được quy định rất rõ trong Điều 18 của Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024.

• Dừng xe: Là trạng thái đứng yên tạm thời để cho người lên/xuống, xếp dỡ hàng hóa, kiểm tra kỹ thuật... Khi dừng xe, người lái không được tắt máy và phải ở tại vị trí lái.
• Đỗ xe: Là trạng thái đứng yên không giới hạn thời gian, người lái có thể rời khỏi xe sau khi đã thực hiện các biện pháp an toàn.

Quan trọng hơn, Luật cũng quy định rất rõ vị trí được phép dừng, đỗ xe: 'chỉ được dừng xe, đỗ xe ở nơi có lề đường rộng hoặc khu đất ở bên ngoài phần đường xe chạy', hoặc 'sát mép đường phía bên phải'.

Khi đối chiếu các định nghĩa này, có thể thấy rõ ràng rằng: Việc đứng yên chờ tín hiệu đèn đỏ ở giữa làn đường không phải là hành vi 'dừng xe' hay 'đỗ xe' theo đúng định nghĩa của pháp luật. Chiếc xe của bạn lúc này vẫn đang trong trạng thái 'tham gia giao thông', chỉ là tạm thời không di chuyển theo hiệu lệnh của đèn tín hiệu.

Kết luận: Dùng điện thoại khi dừng đèn đỏ vẫn bị xử phạt

Từ những luận giải trên, có thể đi đến kết luận rằng, hành vi sử dụng điện thoại khi dừng đèn đỏ hoàn toàn có thể bị xử phạt như lỗi 'dùng tay sử dụng điện thoại di động khi đang điều khiển xe chạy trên đường'. Người điều khiển phương tiện lúc này vẫn phải có nghĩa vụ cao nhất là tập trung quan sát tín hiệu giao thông và dòng phương tiện xung quanh để đảm bảo an toàn và di chuyển kịp thời khi đèn chuyển xanh. Việc cúi xuống nhìn vào màn hình điện thoại sẽ làm bạn sao nhãng, có thể gây ra những hậu quả như:

• Gây ùn tắc: Không kịp di chuyển khi đèn xanh, gây cản trở cho các phương tiện phía sau.
• Gây tai nạn: Giật mình di chuyển khi đèn chưa xanh, hoặc không quan sát thấy người đi bộ, xe máy băng qua, dẫn đến va chạm đáng tiếc.

Mức xử phạt theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP là bao nhiêu?

Mức phạt cho hành vi này là không hề nhỏ, có tính răn đe rất cao:

• Đối với người điều khiển ô tô: Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng, đồng thời bị trừ 4 điểm trên giấy phép lái xe.
• Đối với người điều khiển xe máy, mô tô: Phạt tiền từ 800.000 đồng đến 1.000.000 đồng.

Giải pháp nào cho những cuộc gọi khẩn cấp?

Pháp luật không cấm hoàn toàn việc nghe điện thoại, mà chỉ cấm hành vi 'dùng tay' để sử dụng. Do đó, nếu có việc thực sự khẩn cấp, các tài xế có thể trang bị các giải pháp 'rảnh tay' (hands-free) như:

• Sử dụng tai nghe Bluetooth (đối với ô tô).
• Kết nối điện thoại với hệ thống giải trí của xe qua Bluetooth và sử dụng các nút bấm trên vô lăng để nhận/kết thúc cuộc gọi.

Tuy nhiên, giải pháp an toàn nhất vẫn là: nếu cần thực hiện một cuộc gọi dài hoặc thao tác phức tạp trên điện thoại, hãy tìm một vị trí được phép dừng, đỗ xe an toàn, tấp vào lề và thực hiện. An toàn của bạn và những người xung quanh luôn phải được đặt lên hàng đầu. Đừng vì vài giây 'tranh thủ' mà phải trả một cái giá quá đắt.