Lý do xe buýt trường học ở Mỹ không yêu cầu ghế an toàn cho trẻ

Trong bối cảnh các quy định về an toàn giao thông học đường và việc sử dụng ghế chuyên dụng cho trẻ em trên ô tô cá nhân ngày càng được siết chặt trên toàn thế giới, có một nghịch lý thú vị và gây tò mò vẫn tồn tại ngay tại Mỹ, một trong những quốc gia có tiêu chuẩn an toàn xe hơi khắt khe nhất. Đó là việc những chiếc xe buýt trường học màu vàng mang tính biểu tượng, phương tiện đưa đón hàng chục triệu học sinh mỗi ngày, lại không yêu cầu bắt buộc phải có ghế an toàn riêng hay thậm chí là dây đai an toàn ba điểm. Điều này thoạt nghe có vẻ vô lý và đi ngược lại mọi nguyên tắc an toàn, nhưng đằng sau nó là cả một triết lý thiết kế, những tiêu chuẩn kỹ thuật riêng biệt và các yếu tố vận hành đặc thù đã được nghiên cứu và chứng minh hiệu quả trong nhiều thập kỷ.

Triết lý an toàn 'vùng đệm' thay cho dây đai

Nguyên lý cốt lõi giúp xe buýt trường học ở Mỹ có thể đảm bảo an toàn cho học sinh mà không cần đến ghế riêng chính là một khái niệm có tên gọi 'compartmentalization', có thể hiểu nôm na là 'tạo vùng đệm an toàn'. Thay vì dùng dây đai để giữ chặt cơ thể một cá nhân vào ghế, triết lý này biến chính không gian giữa các hàng ghế thành một 'cái kén' bảo vệ.

Cụ thể, các hàng ghế trên xe buýt trường học được thiết kế rất đặc biệt. Chúng có phần tựa lưng rất cao, được bọc bằng một lớp đệm dày có khả năng hấp thụ lực cực tốt. Khoảng cách giữa các hàng ghế cũng được tính toán một cách chính xác. Trong trường hợp xảy ra va chạm từ phía trước, lực quán tính sẽ đẩy cơ thể học sinh về phía trước, nhưng các em sẽ nhanh chóng được đỡ lại bởi phần lưng ghế mềm mại ở ngay trước mặt. Cơ chế này hoạt động như một hệ thống túi khí thụ động khổng lồ, phân tán lực tác động trên một diện tích lớn của cơ thể, thay vì tập trung vào các điểm tì nhỏ như dây đai an toàn. Cơ quan An toàn Giao thông Quốc gia Mỹ (NHTSA) đã nhiều lần khẳng định rằng thiết kế này là cực kỳ hiệu quả và phù hợp với thực tế vận hành của xe buýt.

Những yếu tố 'vật lý' vượt trội

Bên cạnh thiết kế ghế đặc biệt, bản thân chiếc xe buýt trường học cũng sở hữu những lợi thế 'vật lý' mà không một chiếc ô tô con nào có được.

• Kích thước và trọng lượng khổng lồ: Một chiếc xe buýt có trọng lượng lớn hơn rất nhiều so với một chiếc xe du lịch. Theo các định luật vật lý cơ bản, trong một vụ va chạm, phương tiện nhẹ hơn sẽ phải chịu phần lớn lực tác động và biến dạng. Chiếc xe buýt, với khối lượng lớn và khung thép cứng vững, thường ít bị ảnh hưởng hơn, giúp bảo vệ không gian an toàn cho hành khách bên trong.
• Vị trí ngồi trên cao: Học sinh ngồi trên xe buýt ở một vị trí cao hơn hẳn so với mặt đường và so với các phương tiện khác. Điều này giúp các em tránh được vùng va chạm trực tiếp trong hầu hết các vụ tai nạn thông thường.

Thống kê của NHTSA đã chứng minh cho sự hiệu quả của mô hình này. Tỷ lệ thương vong của học sinh khi di chuyển bằng xe buýt trường học thấp hơn rất nhiều lần so với khi các em được đưa đón bằng xe hơi cá nhân. Đây chính là cơ sở vững chắc để các nhà làm luật Mỹ duy trì các tiêu chuẩn an toàn riêng biệt cho loại phương tiện này.

Yếu tố vận hành và ưu tiên sơ tán khẩn cấp

Các yếu tố vận hành cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình các quy định an toàn. Xe buýt trường học chủ yếu di chuyển trong các khu dân cư, với tốc độ thấp và dừng đỗ liên tục. Điều này làm giảm đáng kể nguy cơ xảy ra các vụ tai nạn ở tốc độ cao, vốn là tình huống mà dây đai an toàn và ghế trẻ em phát huy tác dụng rõ rệt nhất.

Tuy nhiên, lý do quan trọng nhất và có lẽ ít người nghĩ đến nhất chính là ưu tiên sơ tán khẩn cấp. Trong một kịch bản tồi tệ như cháy nổ hoặc xe bị lật, việc sơ tán hàng chục đứa trẻ ra khỏi xe một cách nhanh nhất là yếu tố sống còn. Việc phải tháo dây đai, mở khóa của hàng chục chiếc ghế an toàn khác nhau sẽ trở thành một cơn ác mộng về mặt thời gian, làm chậm quá trình thoát hiểm và có thể gây ra những hậu quả thảm khốc. Thiết kế không có dây đai, cùng với nhiều cửa thoát hiểm ở phía sau, hai bên hông và trên nóc, cho phép học sinh có thể tự mình hoặc được hỗ trợ để thoát ra ngoài chỉ trong vài chục giây.

Cần lưu ý rằng, quy định này chỉ áp dụng cho các xe buýt cỡ lớn. Đối với các loại xe buýt nhỏ dưới 10 chỗ, có cấu trúc tương đương xe van hoặc SUV, chúng vẫn phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định như ô tô con, bao gồm việc bắt buộc sử dụng dây an toàn và ghế an toàn cho trẻ.

Câu chuyện về xe buýt trường học ở Mỹ là một bài học thú vị, cho thấy an toàn không phải lúc nào cũng có một công thức chung. Nó đòi hỏi những giải pháp được thiết kế chuyên biệt, dựa trên sự thấu hiểu sâu sắc về cả khoa học kỹ thuật, đặc tính vận hành và cả những kịch bản rủi ro tồi tệ nhất.